5 ĐIỀU CẦN BIẾT
Bệnh thận mãn tính là một nguyên nhân gây bệnh và tử vong hàng đầu nhưng vẫn ít người biết đến so với các chứng bệnh quan trọng khác. Các bác sĩ và các chuyên gia sức khỏe cho rằng bệnh nhân nên biết 5 điều sau đây về bệnh thận.
- Bệnh thận mãn tính là một chứng bệnh có nguy cơ tử vong và nó có thể tiến triển đến các giai đoạn nghiêm trọng mà không xuất hiện các triệu chứng hoặc chỉ xuất hiện một vài triệu chứng. Nếu có các triệu chứng, chúng thường là các triệu chứng thông thường như mệt mỏi, thiếu tập trung, hoặc đau đầu. Kết quả là, đa số người thành niên không biết mình bị bệnh thận mãn tính.
- Các nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh thận mãn tính là do không điều trị bệnh tiểu đường (đái tháo đường) và cao huyết áp, cả hai nguyên nhân này chịu trách nhiệm gây ra khoảng 2 phần 3 các trường hợp bệnh mới. Bởi vì các chứng bệnh này ảnh hưởng đến những người Mỹ gốc Phi Châu và Nam Mỹ một cách không cân xứng, cho nên các nhóm nhân khẩu này thường mắc phải bệnh thận mãn tính với tỷ lệ cao hơn những người da trắng.
- Biện pháp điều trị bao gồm chủ yếu là sử dụng thuốc và thay đổi lối sống để hạ huyết áp và kiểm soát bệnh tiểu đường, mà từ đó có thể ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh thận mãn tính. Phương pháp điều trị cũng có thể cần thiết cho một số chứng bệnh mà chúng có thể đi kèm với bệnh thận mãn tính, bao gồm chứng thiếu máu (anemia), các rối loạn về xương và thiếu dinh dưỡng (nutritional deficiency).
- Giai đoạn thứ 5 hay giai đoạn cuối của bệnh thận mãn tính là bệnh suy thận mãn tính (mạn), còn được gọi là bệnh thận giai đoạn cuối (end-stage renal disease). Chỉ có các bệnh nhân trong giai đoạn này mới cần thực hiện thẩm tách (dialysis: lọc máu) hoặc tiếp nhận ghép thận. Nhiều bệnh nhân tiếp tục được thẩm tách máu trong nhiều năm trước khi được ghép thận. Chế độ thẩm tách có thể rất đa dạng, với nhiều chọn lựa cho bệnh hơn so với các thập niên trước.
- Các tiến bộ trong phương pháp ghép thận tiếp tục nâng cao tỷ lệ thành công dài hạn. Một chiến lược nổi bật, nâng cao tỷ lệ các bệnh nhân với hàm lượng cao kháng thể cho tổ chức mô của những người khác hoặc với nhóm máu không phù hợp, là một quá trình được gọi là “khử mẫn cảm: desensitization”. Các trung tâm nghiên cứu và cung cấp các kế hoạch khử mẫn cảm này, bao gồm Cedars-Sinai ở Los Angeles và Johns Hopkins ở Baltimore, có khả năng ghép thận một cách thành công cho các bệnh nhân mà họ bị từ chối ghép thận ở các trung tâm khác.
CÁC CÂU HỎI VỀ BỆNH THẬN MÃN TÍNH
Nói một cách chính xác, bệnh thận mãn tính là gì?
Bệnh thận mãn tính là một chứng bệnh phát triển liên tục, trong đó thận dần dần mất đi khả năng lọc các sản phẩm thải trong máu. Quá trình bệnh có thể kéo dài nhiều năm, và với mục đích chẩn đoán, thường được chia thành 5 giai đoạn. Giai đoạn thứ 5 hay giai đoạn cuối là bệnh suy thận mãn tính, còn được gọi là bệnh thận giai đoạn cuối.
Tại sao trước đây tôi chưa nghe nói về bệnh thận mãn tính?
Hãy xem nó nghiêm trọng như thế nào, trong nhiều năm bệnh thận mãn tính được rất ít người biết đến hoặc các phương tiện truyền thông ít quan tâm đến, và nhiều bác sĩ vẫn không thảo luận chức năng thận với các bệnh nhân một cách thường xuyên. Gần đây, các cơ quan sức khỏe công cộng đã khai triển các thông tin và các chiến dịch vận động vươn xa hơn để tuyên truyền những kiến thức về chứng bệnh này.
Nếu bệnh thận mãn tính là một chứng bệnh nghiêm trọng, tại sao tôi không cảm thấy bị bệnh?
Chứng bệnh này rất nghiêm trọng, nhưng điều đó không có nghĩa là nó có các triệu chứng. Nhiều người hoàn toàn không gặp phải các triệu chứng trong nhiều năm, ngay cả khi thận của họ tiếp tục thoái hóa. Những người khác chỉ gặp phải các triệu chứng thông thường như nhức đầu, mệt mỏi, và kém tập trung cho đến giai đoạn cuối của chứng bệnh này.
Bệnh thận mãn tính được chẩn đoán như thế nào?
Các bác sĩ sẽ xem xét hai yếu tố: sự hiện diện của protein trong nước tiểu, và số đo của chức năng thận được gọi là tỷ lệ lọc cuộn cầu thận (glomerular filtration rate – GFR). Cuộn cầu thận là những mạng lưới nhỏ li ti bao gồm các mao mạch (capillary) trong thận, có chức năng lọc các sản phẩm thải trong máu. Tỷ lệ lọc cuộn cầu thận càng thấp, thì trường hợp bệnh thận càng nghiêm trọng, mặc dù tỷ lệ này giảm dần một cách tự nhiên khi tuổi tác càng cao.
Nếu tôi bị bệnh thận mãn tính, sau cùng tôi có cần thẩm tách (lọc máu) hoặc ghép thận không?
Không. Đây là một sự lo ngại rất phổ biến. Các bệnh nhân bắt đầu thẩm tách (lọc máu) hoặc tiếp nhận ghép thận chỉ khi nào họ tiến triển đến giai đoạn thứ 5 của bệnh thận mãn tính, giai đoạn này được gọi là bệnh thận giai đoạn cuối. Đa số bệnh nhân không bao giờ tiến triển đến giai đoạn đó, và họ có nhiều khả năng bị tử vong do các rối loạn về tim mạch và các nguyên nhân khác hơn là bị tử vong do bệnh suy thận gây ra.
Bệnh thận mãn tính có thể được chữa khỏi không?
Không. Tình trạng hủy hoại thận không thể hồi phục được. Nhưng chứng bệnh này có thể được kiểm soát, và trong nhiều trường hợp, trị liệu bằng thuốc và việc thay đổi lối sống có thể ngăn ngừa chứng bệnh này trở xấu. Đó là lý do tại sao các chuyên gia y tế công cộng đã nỗ lực khuyến khích những người có nguy cơ mắc bệnh – bao gồm những người bị bệnh tiểu đường (diabetes), cao huyết áp(hypertension) hoặc gia đình có người bị bệnh thận – rằng họ nên đi kiểm tra thận.
Tính hiệu quả của việc thay đổi lối sống đối với cách điều trị chứng bệnh này
Thay đổi lối sống, chủ yếu là cải thiện chế độ ăn uống và có một chế độ tập thể dục đều đặn, có thể rất hiệu quả trong việc chặn đứng sự tiến triển của chứng bệnh này. Lý do là, tiêu thụ chất dinh dưỡng lành mạnh hơn và vận động cơ thể nhiều hơn sẽ có lợi cho việc kiểm soát chứng cao huyết áp và bệnh tiểu đường (đái tháo đường) – một yếu tố quan trọng trong việc ngăn ngừa bệnh thận mãn tính trở xấu.
Nếu tôi bị bệnh thận mãn tính, tôi có cần uống thuốc không?
Còn tùy thuộc vào các trường hợp. Nếu việc thay đổi lối sống không có khả năng kiểm soát được chứng cao huyết áp hoặc bệnh tiểu đường (đái tháo đường), thì phương án kế tiếp là sử dụng thuốc để điều trị các chứng bệnh này. Bác sĩ có thể chỉ định bạn sử dụng thuốc để đối phó với một số rối loạn liên quan đến bệnh thận mãn tính, như chứng thiếu máu và các rối loạn về xương.
Các loại thuốc điều trị chứng thiếu máu
Chứng thiếu máu là một hệ quả phổ biến khi bệnh nhân bị bệnh thận mãn tính và có thể được điều trị bằng thuốc. Các hướng dẫn chính thức được thực hiện vào năm 2006 dưới sự hỗ trợ của Hiệp Hội Thận Quốc Gia (National Kidney Foundation) – nhưng được các nhà sản xuất dược phẩm tài trợ – đã đề xuất trị liệu tấn công cao hơn so với đề xuất của cơ quan FDA. Các hướng dẫn chính thức này đã được xem duyệt lại sau khi có các nghiên cứu cho rằng trị liệu tấn công có thể gây ra các vấn đề về tim mạch nghiêm trọng hơn.
Tại sao chương trình bảo hiểm sức khỏe Medicare cho phép thẩm tách (lọc máu) và ghép thận?
Vào năm 1972, Quốc Hội Hoa Kỳ nhận thấy chi phí điều trị bệnh suy thận trên đà gia tăng, do đó đã bỏ phiếu để nới rộng phạm vi bảo hiểm của chương trình Medicare, bao gồm thanh toán cho tiến trình thẩm tách (lọc máu) và ghép thận cho các bệnh nhân bị bệnh thận giai đoạn cuối ở mọi lứa tuổi, chứ không chỉ riêng các bệnh nhân từ 65 tuổi trở lên. Nhưng chương trình bảo hiểm sức khỏe Medicare thường ngưng thanh toán cho các loại thuốc ức chế miễn dịch (immunosuppressive drugs) 3 năm sau khi ghép thận, điều này có thể gây khó khăn cho một số bệnh nhân ghép thận.
Tiến trình thẩm tách (lọc máu) có phức tạp không?
Thẩm tách (lọc máu) thường xuyên là một trải nghiệm không thoải mái. Đây là một tiến trình gây mệt mỏi và mất thời gian, nó có thể gây ra các tác dụng phụ như buồn nôn và nhức đầu, và nó có thể dẫn đến các tình trạng nhiễm trùng và các biến chứng khác. Nhưng các tiến bộ khoa học và y học đã tạo ra nhiều chọn lựa cho bệnh nhân.
Người khác có thể hiến thận cho tôi không?
Việc hiến thận tự nguyện là hợp pháp, và các thành viên trong gia đình hoặc bạn bè thân rõ ràng là những nguồn hiến thận có nhiều tiềm năng nhất, mặc dù thỉnh thoảng những người hiến thận còn sống và bệnh nhân không có cùng nhóm máu hoặc có các mô không tương hợp. Một số trung tâm ghép thận đã phát triển các kế hoạch điều trị “khử mẫn cảm”, có thể giảm bớt khả năng bài cơ quan trong các trường hợp này. Một số trung tâm cũng sắp xếp tráo đổi trên diện rộng các bộ phận được hiến tặng để gia tăng tối đa tính tương hợp của người nhận và người hiến tặng.
