QUẢN LÝ BỆNH SUYỄN TẠI NHÀ
Các Kế Hoạch Hành Động Cho Bệnh Suyễn
Các kế hoạch hành động cho bệnh suyễn tạo ra một bản ghi chép cho bệnh nhân nhằm quản lý bệnh suyễn trong những thời gian bệnh ổn định, và để xác định một cách dễ dàng khi nào bệnh suyễn trở xấu. Các thành phần quan trọng của một chương trình quản lý bệnh tại nhà bao gồm:
- Một kế hoạch sử dụng các loại thuốc trị bệnh suyễn được ghi lại một cách rõ ràng khi chứng bệnh được ổn định
- Một sự hiểu biết hoàn toàn về sự khác biệt giữa các loại thuốc có tác dụng kiểm soát bệnh dài hạn và các loại thuốc có tác dụng nhanh
- Theo dõi bệnh suyễn mỗi ngày. Giám sát các triệu chứng là tương đối đầy đủ đối với các bệnh nhân bị bệnh suyễn xuất hiện từng cơn hoặc bệnh suyễn dai dẳng nhẹ. Theo dõi tỉ lệ lưu lượng khí thở ra tối đa (peak flow) nên được thực hiện ở các bệnh nhân bị bệnh suyễn dai dẳng vừa hoặc nghiêm trọng, hoặc ở các bệnh nhân có bệnh sử bị tình trạng trở bệnh trầm trọng một cách đột ngột
- Cần ghi lại một danh sách các biện pháp kiểm soát môi trường sống
- Khi nào cần đến sự chăm sóc y tế
Quản Lý Tình Trạng Bệnh Suyễn Trở Nên Trầm Trọng Đột Ngột. Phải luôn luôn làm theo kế hoạch hành động được ghi lại từ bác sĩ hoặc y tá. Các phương pháp tiếp cận trị liệu thường bao gồm:
- Nhận ra các triệu chứng và đo lưu lượng khí thở ra tối đa (peak flow)
- Sử dụng lần đầu tiên hoặc gia tăng liều lượng các loại thuốc tác dụng nhanh (short-acting medications)
- Loại bỏ hoặc ngưng các yếu tố kích thích bệnh mà chúng có thể là nguyên nhân làm tăng tính nghiêm trọng của các triệu chứng
- Làm theo các hướng dẫn được ghi lại từ bác sĩ, bắt đầu sử dụng các loại thuốc corticosteroid uống bằng miệng nếu có sẵn
- Theo dõi các phản ứng đối với các phương pháp điều trị, và liên lạc với bác sĩ nếu các triệu chứng trở xấu hoặc nếu các triệu chứng nghiêm trọng xuất hiện
Chương trình theo dõi (follow-up) tùy thuộc vào tính nghiêm trọng của bệnh suyễn, bệnh suyễn được chẩn đoán sớm như thế nào, mức độ bệnh nhân làm theo các hướng dẫn của bác sĩ, và những thay đổi gần nhất trong việc điều trị.
Tránh Các Yếu Tố Kích Thích Của Môi Trường
Tránh và kiểm soát các yếu tố kích thích dẫn đến các cơn suyễn là vấn đề ưu tiên tương tự như việc điều trị bệnh.
Kiểm Soát Các Thú Nuôi (pet). Bệnh nhân nào hiện có các thú nuôi và không bị dị ứng với chúng có thể có khả năng phát triển các tình trạng dị ứng. Nếu các thú nuôi kích thích gây ra bệnh suyễn, hãy thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau đây:
- Nếu có thể, đừng cho thú nuôi vào nhà
- Nếu phải giữ thú nuôi trong nhà, nên giữ các thú nuôi ở các khu vực không có thảm bên ngoài phòng ngủ. Mèo chứa rất nhiều các chất gây dị ứng, mà các chất này có thể bám vào quần áo. Chó thường ít khi gây ra dị ứng.
- Tắm cho các thú nuôi mỗi tuần một lần để giảm bớt các chất gây dị ứng. Các loại dầu gội đầu khô (dry shampoo), có nhiều loại được bán trên thị trường dành cho mèo và chó, có thể giúp loại bỏ các chất gây dị ứng từ da và lông thú, và dễ sử dụng hơn các loại dầu gội đầu nước.
Kiểm Soát Bụi. Nước xịt bóng đồ đạc trong gia đình sẽ rất hiệu quả trong việc làm giảm bớt bụi và các chất gây dị ứng. Các máy làm sạch không khí, các bộ phận lọc của máy điều hòa không khí, và máy hút bụi có các bộ phận lọc HEPA (High Efficiency Particle Arresting) có thể giúp loại bỏ các phân tử và các chất gây dị ứng có kích thước nhỏ trong nhà. Tuy nhiên, việc hút bụi hoặc sử dụng dầu rửa thảm chống ve đều không có tác dụng loại bỏ được các loại ve nằm trong bụi nhà. Thật vậy, việc hút bụi sẽ làm cho ve và các chất gây dị ứng ở mèo tràn ngập trong không khí trong nhà. Nếu có thể, nên tránh sử dụng thảm và thảm trải sàn.
A HEPA air filter can reduce the amount of airborne allergens: Một bộ phận lọc HEPA có thể giúp giảm bớt số lượng các chất gây dị ứng trong không khí.
Bộ phận lọc HEPA (High Efficiency Particle Arresting) có thể loại bỏ được một số lượng lớn các phân tử gây hại, bao gồm bào tử nấm (mold spore), ve bụi, vảy bụi trên lông thú nuôi và các chất gây dị ứng khác từ không khí. Cùng với các phương pháp khác làm giảm bớt các chất gây dị ứng, việc sử dụng hệ thống lọc không khí HEPA có thể giúp kiểm soát số lượng các chất gây dị ứng tuần hoàn trong không khí. Các bộ phận lọc HEPA (HEPA filter) được trang bị trong các máy lọc không khí, và các máy này thường có kích cỡ nhỏ và dễ di chuyển.
Khăn Trải Giường, Màn Cửa, và Môi Trường Trong Phòng Ngủ.
- Thay thế màn cửa bằng các loại màn cuốn (blind), và giặt khăn trải giường ở nhiệt độ cao nhất
- Dùng khăn trải giường và áo gối loại chống ve bụi đặc biệt (gối được sản xuất bằng chất liệu tổng hợp có thể tạo ra nhiều nguy cơ bị các cơn suyễn hơn so với các loại gối dùng lông thú, hoặc hoàn toàn không dùng gối).
- Giặt gối trong nước ở nhiệt độ cao hơn 150oF (65,5oC), hoặc trong nước mát dùng xà phòng giặt (detergent) và thuốc tẩy (bleach).
- Giặt khăn trải giường và mền (chăn) mỗi tuần trong nước nóng.
- Tránh ngủ hoặc nằm trên các miếng nệm hoặc bàn ghế được bọc bằng vải.
Giảm Độ Ẩm Trong Nhà. Sống trong một căn nhà ẩm thấp sẽ tạo ra các vấn đề về sức khỏe. Các loài ve bụi phát triển mạnh trong môi trường ẩm thấp, và các ngôi nhà ẩm thấp sẽ làm tăng nguy cơ sản sinh nấm mốc. Độ ẩm trong nhà không nên vượt quá 30-50%:
- Sửa chữa tất cả các vòi nước và ống nước bị rò rỉ, đồng thời dọn dẹp những khu vực nước ứ đọng chung quanh bên ngoài căn nhà.
- Hạ độ ẩm ở tầng hầm (basement), xả nước trong máy tạo độ ẩm và rửa sạch máy bằng dung dịch dấm.
- Thường xuyên lau sạch các bề mặt bị nấm mốc ở tầng hầm hoặc ở các khu vực khác trong nhà.
- Tránh sử dụng quá lâu các máy tạo độ ẩm để quản lý các triệu chứng trong thời gian bị các cơn suyễn tấn công.
Bếp Ga, Dầu Kerosene, và Nấu Ăn. Những người bị bệnh suyễn nên chọn sử dụng bếp điện. Bếp ga thải ra khí NO2 (nitrogen dioxide), một chất có thể làm cho các triệu chứng của bệnh suyễn trở nên nghiêm trọng. Thậm chí khi nấu nướng tạo ra khói cũng có thể làm cho bệnh suyễn trở xấu. Dầu kerosene (được sử dụng trong máy sưởi và đèn dầu) cũng có thể tạo ra các phản ứng dị ứng.
Tiêu Diệt Các Sinh Vật Gây Bệnh (Gián và Chuột).
- Nhờ các chuyên viên tiêu diệt sâu bệnh để diệt gián. (Có một nghiên cứu báo cáo rằng, tiêu diệt một ổ gián và dọn sạch căn nhà bằng các biện pháp dọn dẹp thông thường, sẽ không tiêu diệt được các chất gây dị ứng do gián tạo ra).
- Diệt chuột và cố gắng làm sạch tất cả bụi bẩn, vì bụi bẩn có thể chứa nước tiểu và vảy bụi (dander) của chuột.
- Cho thức ăn và rác vào các hộp (thùng) chứa có nắp đậy.
- Không để thức ăn trong phòng ngủ.
Tránh Hút Thuốc Lá. Khói thuốc lá có thể làm tăng mức độ suy giảm chức năng hoạt động của phổi có liên quan đến bệnh suyễn. Ngay cả khi tiếp xúc với khói thuốc lá (do đứng gần người hút thuốc lá) cũng có thể nhân đôi nguy cơ phải đi cấp cứu có liên quan đến bệnh suyễn. Mọi người nên bỏ hút thuốc lá, đồng thời cũng khuyến khích người khác bỏ hút thuốc lá.
Nhiều chất giống nhau gây dị ứng cũng có thể kích thích gây ra bệnh suyễn. Các chất gây dị ứng phổ biến bao gồm phấn hoa, ve bụi, nấm mốc, và vảy bụi của thú nuôi. Các yếu tố kích thích khác tạo ra bệnh suyễn bao gồm khói, sự ô nhiễm không khí, ga có mùi, các chất hóa học làm sạch trong gia đình, và các bình xịt. Việc tránh tiếp xúc với các chất gây dị ứng và gây khó chịu đường hô hấp phổ biến có thể làm giảm đáng kể các triệu chứng của bệnh suyễn.
Tránh Các Chất Gây Dị Ứng Ngoài Trời
- Tránh đi cắm trại, đi bộ ngoài trời trong thời gian có nhiều phấn hoa (thông thường, Tháng Năm và Tháng Sáu có nhiều phấn cỏ, và giữa Tháng Tám đến Tháng Mười có nhiều cỏ phấn hương).
- Tránh các hoạt động căng thẳng khi ozone ở mức cao nhất, thường xuất hiện vào buổi trưa, đặc biệt vào những ngày hè nóng bức. Ozone ở mức thấp nhất vào buổi sáng sớm và lúc sập tối.
- Các cơn suyễn thường trở nên trầm trọng hơn trong thời gian có giông bão. Điều này vẫn chưa rõ nguyên nhân. Một số chứng cứ cho rằng do ozone tích tụ khi các cơn giông bão xuất hiện.
- Các bệnh nhân bị dị ứng với nấm mốc (mold) nên tránh các kho chứa ở nông trại, cỏ khô (hay), lá cây rụng, và cỏ được cắt. Tiếp xúc với khói xe có thể làm cho bệnh suyễn trở nên trầm trọng hơn. Các loại nấm trong máy điều hòa của xe cũng có thể gây hại.
- Tình trạng ô nhiễm không khí cũng có thể làm cho bệnh suyễn trở nặng hơn.
Fungus Family: Họ nấm
Yeast: Nấm men
Bud: Chồi
Mold: Nấm mốc
Hypha: Sợi nấm
Nấm mốc và nấm men là hai nhóm thực vật trong họ nấm. Cả hai nhóm này đều có thể gây ra các phản ứng dị ứng. Các bào tử nấm có thể tuần hoàn trong không khí, và có thể gây viêm niêm mạc mũi do dị ứng (allergic rhinitis) khi hít vào.
Thể Dục
Bệnh suyễn không phải là lý do để tránh tập thể dục. Trong lịch sử, có khoảng 10% các vận động viên Olympic bị bệnh suyễn. Một số nghiên cứu cho thấy rằng tập thể dục dài hạn thậm chí có thể giúp kiểm soát bệnh suyễn và giảm bớt các trường hợp nhập viện. Tập thể dục có thể giúp kiểm soát cân nặng, điều này có thể cải thiện các triệu chứng của bệnh suyễn. Tuy nhiên, bệnh nhân nên tham khảo với bác sĩ trước khi bắt đầu bất cứ chương trình tập luyện thể dục nào. Bệnh suyễn nếu không được kiểm soát có thể sẽ rất nguy hiểm, và có khả năng gây tử vong đối với các vận động viên, ngay cả đối với một số người bị suyễn nhẹ. Sử dụng ống hít thuốc là hết sức quan trọng.
Các bệnh nhân thích chạy bộ có lẽ nên sử dụng máy chạy bộ trong phòng để tránh tiếp xúc với các chất gây ô nhiễm. Bơi là một bộ môn thể thao lý tưởng cho những người bị bệnh suyễn. Yoga, sử dụng các kỹ thuật kéo giãn, thở, và thiền, có thể đặc biệt có lợi cho bệnh nhân bị suyễn.
Các Gợi Ý Giúp Thuyên Giảm Bệnh Suyễn Do Thể Dục Gây Ra (Exercise Induced Asthma – EIA). Bệnh suyễn do thể dục thường chỉ xảy ra sau khi tập thể dục và có nhiều khả năng xuất hiện trong các hoạt động bình thường trong điều kiện không khí khô lạnh. Sau đây là một số đề xuất giúp giảm bớt sự ảnh hưởng của nó:
- Sử dụng theo chỉ định của bác sĩ các loại thuốc kiểm soát dài hạn, đặc biệt là các loại thuốc corticosteroid hít.
- Khởi động trước khi tập thể dục, và hạ nhiệt sau khi tập.
- Tham gia vào các hoạt động thể dục đòi hỏi vận động nhanh (chẳng hạn như tennis và bóng bầu dục) thay vì các môn thể thao đòi hỏi sức bền (chẳng hạn như chạy xe đạp, bóng đá, và chạy đường dài).
- Thở ra qua khăn choàng cổ hoặc bằng mũi. Điều này giúp làm nóng các đường dẫn khí khi tập thể dục trong điều kiện không khí lạnh.
Sử Dụng Thuốc
- Các loại thuốc beta2-agonist tác dụng nhanh, được sử dụng trước khi tập thể dục, thường được xem là chọn lựa đầu tiên, các loại thuốc này có tác dụng kéo dài từ 2-3 giờ.
- Thuốc cromolyn là một chọn lựa khác, nhưng không có hiệu quả tương tự.
- Các loại thuốc ức chế leukotriene là một chọn lựa điều trị khác, nhưng chúng thường cần hàng giờ để có tác dụng.
Proper warm-up and cool-down may prevent or reduce the incidence of exercise-induced asthma: Khởi động và hạ nhiệt hợp lý có thể giúp ngăn ngừa hoặc giảm bớt tỉ lệ mắc bệnh suyễn do thể dục.
Bệnh suyễn do thể dục khác hẳn với bệnh suyễn do dị ứng ở điểm là, bệnh suyễn do thể dục không làm tăng dài hạn các hoạt động hô hấp. Những người chỉ bị suyễn khi tập thể dục có thể có khả năng kiểm soát các triệu chứng bằng các biện pháp ngăn ngừa chẳng hạn như khởi động và hạ nhiệt.
Ngăn Ngừa và Điều Trị Nhiễm Trùng Đường Hô Hấp
Những người bị bệnh suyễn nên cố gắng giảm thiểu nguy cơ bị nhiễm trùng đường hô hấp. Rửa tay là một biện pháp ngăn ngừa rất đơn giản nhưng hữu hiệu.
0 comments:
Post a Comment