CÁC TRIỆU CHỨNG
Những người có nguy cơ và là bạn đồng hành (vợ, chồng) hoặc là người chăm sóc của những người có nguy cơ bị đột quỵ nên lưu ý đến các triệu chứng tiêu biểu của nó. Bệnh nhân bị đột quỵ nên đến bệnh viện càng sớm càng tốt sau khi xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người bị chứng đau nửa đầu (migraine) hoặc bị nhức đầu dữ dội thường xuyên hiểu được cách phân tích sự khác biệt giữa các cơn nhức đầu thông thường của họ và các triệu chứng đột quỵ.
Thời gian là một yếu tố cần thiết trong việc điều trị tình trạng đột quỵ. Các nghiên cứu cho thấy rằng các bệnh nhân đột quỵ sẽ được chữa trị nhanh hơn nếu họ đến bệnh viện bằng xe cứu thương thay vì tự họ đi đến phòng cấp cứu. Các bệnh nhân nên gọi số 911 để được giúp đỡ khẩn cấp nếu họ gặp phải bất cứ dấu hiệu cảnh báo đột quỵ nào:
- Đột ngột bị tê (mất cảm giác: numbness) hoặc đuối sức ở mặt, cánh tay hoặc chân, đặc biệt ở một bên của cơ thể
- Đột ngột bị rối loạn tinh thần, gặp trở ngại trong khi nói hoặc khó hiểu được người khác nói
- Đột ngột gặp trở ngại ở một hoặc cả hai mắt về khả năng nhìn
- Đột ngột gặp trở ngại trong việc đi lại, choáng váng, mất thăng bằng hoặc mất khả năng phối hợp của cơ thể
- Đột ngột bị nhức đầu dữ dội mà không rõ nguyên nhân
Có một cách dễ nhớ các dấu hiệu bị đột quỵ, và cần làm gì, đó là nhớ chữ viết tắt “F.A.S.T”. Nếu cho rằng bạn hoặc người nào đó đang bị một cơn đột quỵ, thì phương pháp kiểm tra F.A.S.T của Hiệp Hội Đột Quỵ Quốc Gia (National Stroke Association) đề xuất:
- (F)ACE (gương mặt). Yêu cầu người đó cười mỉm. Kiểm tra xem một bên gương mặt của họ có bị xệ xuống (rủ xuống) không.
- (A)RMS (cánh tay). Yêu cầu người đó đưa cả hai cánh tay lên. Kiểm tra xem một cánh tay có tự động di chuyển xuống dưới (rủ xuống dưới) không.
- (S)PEECH (lời nói). Yêu cầu người đó lặp lại một câu đơn giản. Kiểm tra xem người đó có nói lắp và câu nói đó có được lặp lại chính xác không.
- (T)IME (thời gian). Nếu người đó biểu hiện bất cứ triệu chứng nào trong số này, thì thời gian sẽ là yếu tố rất cần thiết. Điều quan trọng là đi đến bệnh viện càng nhanh càng tốt. Hãy gọi số 911. Hãy hành động nhanh (FAST).
Các Triệu Chứng của Các Cơn Thiếu Máu Cục Bộ Tạm Thời và Cơn Đột Quỵ Do Thiếu Máu Cục Bộ Ban Đầu
Các triệu chứng của một cơn thiếu máu cục bộ tạm thời (transient ischemic attack - TIA) và cơn đột quỵ do thiếu máu cục bộ ban đầu (early ischemic stroke) diễn biến giống nhau. Tuy nhiên, trong trường hợp bị một cơn thiếu máu cục bộ tạm thời, các triệu chứng sẽ cải thiện trong vòng 24 giờ. Các triệu chứng phụ thuộc vào vị trí xảy ra chấn thương ở não. Nguồn gốc của cơn đột quỵ thường là do các động mạch cảnh hoặc các động mạch nền.
Brain: Não
Internal carotid artery: Động mạch cảnh nội
External carotid artery: Động mạch cảnh ngoại
Plaque in internal carotid artery: Mảng vữa trong động mạch cảnh nội
Broken-free piece of plaque: Mảnh rời của mảng vữa
Pieces of plaque can break free, travel to the brain, and block blood vessels that supply blood to the brain: Các mảnh của mảng vữa có thể tách rời ra, di chuyển đến não, và làm tắc nghẽn các mạch cung cấp máu đến cho não.
Sự tích lũy mảng vữa ở động mạch cảnh nội có thể dẫn đến tình trạng thu hẹp và tạo ra sự bất thường bên trong lòng động mạch, ngăn ngừa máu lưu thông đến não. Càng phổ biến hơn, khi tình trạng thu hẹp gia tăng, các mảnh của mảng vữa trong động mạch cảnh nội có thể tách rời ra, di chuyển đến não, và làm tắc nghẽn các mạch cung cấp máu đến cho não. Tình trạng này sẽ dẫn đến cơn đột quỵ, với khả năng gây bại liệt hoặc các vấn đề khác.
Các Triệu Chứng Do Tình Trạng Tắc Nghẽn Các Động Mạch Cảnh. Các động mạch cảnh tách ra từ động mạch chủ (động mạch chính đi từ tim – aorta) và đi lên phía trên qua cổ, vòng quanh khí quản, và đi lên não. Khi các cơn thiếu máu cục bộ tạm thời hoặc cơn đột quỵ xảy ra do tình trạng tắc nghẽn động mạch cảnh, mà chúng thường xảy ra, thì các triệu chứng có thể xuất hiện ở võng mạc mắt hoặc bán cầu não (phần trên đỉnh não có diện tích lớn).
Bao gồm các triệu chứng sau đây:
- Khi hàm lượng oxi đến mắt bị giảm đi, bệnh nhân thường mô tả là mắt bị kéo màng (thấy có bóng). Bệnh nhân có thể phát triển tình trạng giảm thị lực vào ban đêm. Khoảng 35% các cơn thiếu máu cục bộ tạm thời có liên quan đến tình trạng mất thị lực tạm thời ở một mắt.
- Khi bán cầu não bị ảnh hưởng, bệnh nhân có thể bị bại liệt, mi mắt bị sụp xuống, cảm giác ngứa ran, và mất cảm giác (cảm giác tê), thường là ở một bên của cơ thể. Bệnh nhân bị đột quỵ có thể mất khả năng diễn tả các ý nghĩ bằng lời nói hoặc mất khả năng hiểu thông lời nói của người khác. Nếu các chấn thương do đột quỵ xảy ra ở phần bên phải của não, thì các triệu chứng sẽ phát triển ở phần bên trái của cơ thể, và ngược lại.
- Trong trường hợp hiếm, bệnh nhân có thể bị các cơn tai biến ngập máu (seizure).
Các Triệu Chứng Do Tình Trạng Tắc Nghẽn Động Mạch Nền. Vị trí quan trọng khác gây trở ngại, là động mạch nền, được hình thành ở đáy hộp sọ từ các động mạch đốt sống, các động mạch này chạy dọc lên cột sống và nối lại phía sau đầu. Khi cơn đột quỵ hoặc cơn thiếu máu cục bộ tạm thời xảy ra ở đây, thì cả hai bán cầu não có thể bị ảnh hưởng, do đó các triệu chứng xảy ra ở cả hai bên của cơ thể. Các triệu chứng sau đây có thể phát triển:
- Thị lực bị mờ, thấy màu xám, không rõ ràng, hoặc bị mất thị lực
- Cảm giác ngứa ran hoặc mất cảm giác ở miệng, má, và nứu răng
- Nhức đầu, thường ở sau đầu
- Choáng váng
- Buồn nôn và nôn mửa
- Khó nuốt
- Cánh tay và chân bị đuối sức, thỉnh thoảng bị ngã quỵ đột ngột
Các cơn đột quỵ này thường xảy ra ở cuống não (thân não – brain stem), mà có thể có ảnh hưởng sâu rộng đến khả năng thở, huyết áp, nhịp tim, và các chức năng quan trọng khác, nhưng không có ảnh hưởng lên khả năng suy nghĩ hoặc ngôn ngữ.
Tốc Độ của Đợt Phát Triệu Chứng. Tốc độ đợt phát triệu chứng của một cơn đột quỵ do thiếu máu cục bộ có thể cho thấy nguồn gốc của nó:
- Nếu cơn đột quỵ do một vật nghẽn mạch có kích cỡ lớn gây ra (một khối di chuyển đến một động mạch ở não), thì đợt phát sẽ xuất hiện đột ngột. Nhức đầu và các cơn tai biến ngập máu có thể xảy ra trong vòng vài giây sau khi bị tắc mạch.
- Khi chứng huyết khối (một huyết khối hình thành bên trong não) gây ra cơn đột quỵ, thì đợt phát thường xảy ra chậm hơn, trên vài phút cho đến vài giờ. Trong các trường hợp hiếm, nó sẽ diễn biến trên vài ngày cho đến vài tuần.
Level of section: Vị trí chỗ cắt ngang
Right common carotid artery: Động mạch cảnh chung bên phải
Normal cartotid artery: Động mạch cảnh bình thường
Lining of artery compressed due to blood dissecting up from a tear: Niêm mạc của động mạch bị thu hẹp do máu tràn ra từ một vết rách
Đột quỵ được định nghĩa là mất đi chức năng não do sự tuần hoàn máu đến não bị tắc nghẽn. Các cơn đột quỵ có thể do tình trạng thu hẹp, tắc nghẽn, hoặc rò rỉ trong niêm mạc động mạch cảnh gây ra. Tình trạng rò rỉ máu vào thành động mạch có thể làm cho huyết khối hình thành, giảm đi lưu lượng máu và tạo ra nguy cơ bị đột quỵ. Tình trạng rò rỉ này có thể bắt nguồn từ một chấn thương ở cổ, mà nó có nghĩa là cơn đột quỵ bắt nguồn từ sự rò rỉ động mạch có thể xảy ra ở những người trẻ tuổi cũng như ở những người cao tuổi.
Coronal section of the brain showing middle cerebral artery: Mặt cắt ngang từ trên xuống (chia cơ thể thành hai phần trước và sau) của não hiển thị động mạch não giữa
Atherosclerotic clot: Khối gây xơ vữa động mạch
Blood clot: Huyết khối
Một cơn đột quỵ liên quan đến tình trạng tổn hại não do thiếu máu tuần hoàn đến một khu vực ở não gây ra. Tình trạng tắc nghẽn thường xảy ra khi một khối hoặc mảnh của mảng xơ vữa tách ra khỏi một động mạch nào đó trong cơ thể và chèn chặt trong hệ mạch của não.
Embolism: Huyết khối
Death of brain tissue due to lack of blood supply: Mô não chết do thiếu nguồn cung cấp máu
Các cơn đột quỵ bắt nguồn từ tình trạng nghẽn mạch tim do các huyết khối (di chuyển) phát triển trong tim gây ra. Huyết khối này di chuyển trong máu và bị nghẽn lại trong một mạch máu nhỏ ở não.
Các Triệu Chứng Của Cơn Đột Quỵ Do Xuất Huyết
Các Triệu Chứng Xuất Huyết Trong Não. Các triệu chứng của tình trạng xuất huyết trong não (Intracerebral Hemorrhage Symptoms) thường bắt đầu rất đột ngột và phát triển từ từ trong vài giờ, bao gồm:
- Nhức đầu
- Buồn nôn và nôn mửa
- Các trạng thái tâm thần bị thay đổi
- Các cơn tai biến ngập máu
Xuất Huyết Dưới Mạng Nhện Bọc Não. Khi tình trạng xuất huyết dưới mạng nhện bọc não xảy ra, các dấu hiệu cảnh báo có thể xuất hiện từ mạch máu bị rò rỉ một vài ngày cho đến một tháng trước khi tình trạng phình mạch phát triển hoàn toàn và vỡ ra. Các dấu hiệu cảnh báo có thể bao gồm:
- Nhức đầu đột ngột
- Buồn nôn và nôn mửa
- Nhạy cảm với ánh sáng
- Các bất thường về thần kinh. Ví dụ, các cơn tai biến ngập máu xảy ra trong khoảng 8% trong số các bệnh nhân.
Khi chỗ phình mạch bị vỡ ra, bệnh nhân đột quỵ có thể gặp phải:
- Cơn nhức đầu khủng khiếp
- Đơ cứng cổ
- Nôn mửa
- Thay đổi tình trạng tỉnh táo
- Mắt có thể bị giữ cố định về một hướng hoặc mất thị giác
- Thẫn thờ, đơ cứng, và hôn mê
1 comments:
Great article, thanks a bunch!
Post a Comment